triciput-3.jpgembleem_harpocrates.jpgembleem_uit_1500.jpg

over emblemen

 

In de 16e en 17e eeuw waren Egyptische hiërogliefen wel bekend, maar men kon ze niet lezen. Mystificatie van dit schrift moet mede aanleiding zijn geweest voor de rage van het ontwerpen van emblemata: men kan ze opvatten als een spel om zo vindingrijk mogelijke afbeeldingen te vervaardigen waarvan men de symbolische betekenis wèl kon ontcijferen, zoals bijvoorbeeld een ooievaar met een geknoopte doek in zijn bek. De prenten werden doorgaans voorzien van een motto en een verklarende tekst.

Bestaande emblemen werden voortdurend verbeterd of aangepast. Voor het ontwerpen van emblemen putte men uit vele bronnen: naast hiërogliefen ontleende men onderwerpen uit bestiaria (boeken over echte en fabeldieren) herbaria (over planten) historische gebeurtenissen, mythologie, fabels, alchemistische symbolen etc. een van de regels bij het ontwerpen van een embleem was dat er een (rudimentair) landschap in moest voorkomen. Meestal bevatte het embleem een vermaning of een wijze les.

 

De boeken werden in grote oplagen gedrukt. Men verzamelde ze uit plezier of als leerboek voor kinderen. Kunstenaars haalden er ideeën uit. In veel 17e eeuwse schilderijen vindt men verwijzingen naar emblemen. Zo betekent een schilderij met een aantrekkelijk meisje en een vogelkooi waarvan het deurtje openstaat: het vogeltje is gevlogen – het meisje heeft al een vrijer. En muziekinstrumenten suggereren vaak losbandigheid.

Op den duur werden de emblemen steeds complexer en zo dubbelzinnig dat niemand er meer uit wijs kon worden.